Trần Kim Diệp K 17 HQ: Thú vui trồng trọt

015

Thú vui trồng trọt

***

Nước , phân , cần , giống và ánh sáng mặt trời là những yếu tố căn bản để việc trồng trọt có kết quả tốt .

Nước là thức uống của tất cả loại cây . Thiếu nước , cây sẽ cằn cỗi , khô héo và chết .

Pháp là xứ ít mưa , do đó trong việc trồng trọt rất cần bàn tay của con người giúp tưới tắm . Tất cả các nguồn nước không chứa hoá chất như : nước vo gạo , nước rửa rau , nước mưa v...v đều tốt để tưới cây . Giá nước máy ở Pháp lại tương đối mắc , những ai có vườn nên khai thác thêm nguồn nước mưa hứng từ máng xối hoặc tuỳ khả năng có thể đào giếng để lấy nước .

Phân là thức ăn của cây cối . Qua bộ rễ , cây hấp thụ những chất bổ dưỡng chứa trong phân để giúp cây tăng trưởng , đơm hoa , kết quả .

Tổng quát thì phân gồm 2 loại :

phân hoá học và phân tự nhiên còn gọi là phân BIO như : phân thú vật ( trâu , bò , ngựa ...)- Người Miền Bắc VN còn dùng cả phân người tươi gọi là phân bắc và người Triều Châu cũng dùng phân người nhưng đã hoai để trồng rau cải , phân cá khô , phân ủ ( compost) do sự phân huỷ của lá cây , vỏ củ , quả , vỏ tôm , cua ... .

Mỗi loại phân đều có ưu và khuyết điểm riêng . Dùng phân hoá học thì cây cối tăng trưởng nhanh , tốt , cho nhiều hoa , quả nhưng phân hoá học thường đắt tiền và rau , quả tuy tốt tươi nhưng mau hư , thối ; ngoài ra nếu dùng phân hoá học không đúng cách có thể làm chết cây .

Phân tự nhiên tuy không giúp cây tăng trưởng nhanh như phân hoá học , nhưng rất tốt về mặt an toàn sức khoẻ cho con người , rau quả bảo quản được lâu hơn .

Nhân đây xin kể lại chút kinh nghiệm xưa : « vào thập niên 60 , ở quê tôi mùa cá linh , cá nhiều không tiêu thụ hết , người ta thường phơi khô và dùng để bón dây dưa hấu . Những trái dưa trồng với phân cá này , sau Tết vài tháng , xẻ ra ruột dưa vẫn thật tốt « .

Về cách dùng phân thì nên lưu ý là :

- Chất đạm l’ azote = Nitơ ( N ) giúp tăng trưởng lá ,hoa .

- Chất lân phosphore ( P ) giúp tăng trưởng rễ , củ .

- Chất bồ tạt potassium ( K ) giúp tăng trưởng hoa , quả .

Ngoài những chất cơ bản trên , cây cối cũng còn cần những nguyên tố vi lượng ( oligo-élément ) khác như manganèse , magnésium ... .

Giống tốt thường cho kết quả tốt , do đó việc chọn giống để trồng trọt cũng là khâu rất quan trọng . Việc chọn giống thường do 2 cách : hoặc mua ở những nơi cung cấp nếu những loại cây mà ta không thể tạo được như : nho , cerise , phúc bồn tử , nhiều loại hoa ... hoặc tự gây giống lấy với những loại bầu , bí , su , khoai , các loại rau như húng , húng quế ,tía tô , dắp cá , rau răm , ngò om , rau lang , ớt , hành , gừng , tỏi ... .

Lợi điểm của cây giống mua từ những nhà sản xuất chuyên nghiệp thì thường được bảo đảm , có kết quả nhanh với những loại cây ăn trái nhờ kỹ thuật ghép , tháp , nhưng cây giống mua thường đắt tiền và kết quả nhiều khi không được như ta mong muốn .

Còn việc tự gây giống tuy phải mất chút công nhưng thường hợp gu của ta hơn . Tỉ như cà tô mát , có rất nhiều loại khác nhau về hình dáng và mùi vị . Cà tô mát lại rất dễ trồng , do đó khi ta mua nhiều thứ khác nhau để ăn , thấy thứ nào thích thì giữ lấy hạt để gieo .

Đối với các loại rau : húng ( menthe ) , dắp cá khả năng sinh tồn rất mạnh , chỉ cần trồng một lần , đển mùa lạnh tuy cây có chết , nhưng chỉ cần giữ cho đất trong chậu đừng bị đóng băng , thì khi thời tiết ấm lại rễ rau sẽ tự đâm chồi và vươn lên .

Với rau tía tô , cresson , lá chua oseille... , hạt già rụng xuống đất , khi mùa ấm đến cũng sẽ tự nẩy mầm và phát triển mạnh .

Còn các loại rau húng , húng quế , rau răm , ngò om ... chọn cọng tốt , chừa 4 , 5 lá ngọn , đặt vào chai nước suối đã cắt miệng , châm nước ngập gốc khoảng 2 , 3 cm , để nơi thoáng , mát , đợi đến khi đâm rễ , chuyển trồng xuống đất .

Ánh sáng mặt trời rất cần thiết đối với hầu hết loại cây , nhưng sở dỉ ở VN , Ông – Cha ta chỉ đề cập về nước , phân , cần , giống mà không thấy nói đến yếu tố này ; vì lẻ VN là xứ nhiệt đới , quanh năm chan hoà ánh nắng mặt trời . Còn Pháp là xứ ôn đới , mỗi năm chỉ có khoảng 180 ngày là có ánh nắng , do đó muốn cây cối trồng có kết quả tốt cũng cần nên quan tâm về điều này .

Ngoài 4 yếu tố căn bản trên , phải nói CẦN ( cần cù , siêng năng chăm sóc ) là điều quan trọng nhất .

Trong việc trồng lúa , người Miền Bắc VN có câu « công cấy là công bỏ , công làm cỏ mới là công ăn « . Từ cày , bừa ,trục , gieo mạ , bón phân rồi cấy ; qua nhiều giai đoạn thế mà vẫn chưa đáng kể , phải thêm khâu công làm cỏ mới được đánh giá là công ăn .Điều đó cho thấy trong việc trồng trọt , sự chăm sóc của con người sẽ quyết định kết quả .

Việc chăm sóc cây cối bao gồm rất nhiều lảnh vực :

Thiếu nước , cây sẽ chết , nhưng quá nhiều nước cây cũng có thể chết , do đó nên tưới nước cho đúng . Mùa hè nóng nực , cây cối cần nước nhiều hơn . Rau , hoa trong chậu cần được tưới tắm nhiều hơn trong vườn . Cây ăn trái như : lê , táo , hồng , cerise ... có rễ sâu , biết tự tìm nước dưới đất , nên không cần tưới thường xuyên như rau , hoa . Chậu bằng đất nung , nước bị bốc hơi nhiều hơn chậu bằng plastic ... . Điều cần lưu ý là tất cả chậu tự chế , cũng phải có lỗ thoát nước ở đáy chậu .

Thiếu phân , cây sẽ chậm phát triển và cằn cỗi , nhưng việc dùng phân cũng phải cẩn thận , nhất là phân hoá học . Phân hoá học lỏng dễ xử dụng hơn loại khô , nhưng dùng loại phân hoá học nào cũng nên tuân theo sự chỉ dẩn về cách dùng , đừng tự ý thêm lượng phân sẽ có hại hơn là lợi . Riêng phân chuồng , compost ... đã hoai , ải thì tốt hơn còn tươi vì sự lên men của rau , vỏ trái cây thối rửa có thể tạo những loại nấm lây hại cho cây .

Pháp là nước có 2 mùa nóng và lạnh , do đó khi trồng trọt cũng cần quan tâm về thời vụ .

- Cà tím ( aubergine ) gieo đầu xuân , trồng giữa và cuối xuân , thu hoạch giữa và cuối hè .

- Dền ( épinard ) gieo trong mùa xuân , đầu hè , đầu thu ; thu hoạch suốt năm .

- Sà lách ( laitue ) gieo từ cuối đông đến đầu hè ; thu hoạch từ cuối xuân đến đầu thu .

- Ớt ( piment ) gieo đầu xuân ; thu hoạch giữa hè và đầu thu .

- Ớt Đà Lạt ( poivron) gieo đầu xuân ; thu hoạch hè và đầu thu .

- Cà chua ( tomate ) gieo đầu và giữa xuân , trồng cuối xuân , thu hoạch mùa thu .

....................

dâu tây

ớt kiểng

nho

Cắt , tỉa và chống đở cho cây :

Một gia đình với nguồn thu nhập nhất định , nếu chỉ nuôi 1 , 2 miệng ăn thì chắc chắn sẽ tốt hơn phải nuôi thật nhiều người . Nguyên lý đó đem áp dụng vào việc trồng trọt cũng không khác . Vì dù ngoài vườn hay trong chậu , chất bổ dưỡng nuôi cây đều có giới hạn nên cần được dùng cho đúng chỗ , do đó việc cắt , tỉa nhánh , lá cho một số loại cây nhất là loại cây ăn trái trồng trong chậu như tomate , myrtillier , cassissier , groseillier , đào , dâu tây ... là điều cần thiết .

Ngoài ra , cũng phải nghĩ đến việc giúp cây có thể chịu đựng được gió hay giông bảo với những cọc đở ( tuteur ) hoặc giàn , nhất là khi cây trồng ở balcon của nhà cao tầng .

Ngừa bệnh cho cây và diệt những con vật phá hại cây :

Ốc , limace ,vạc sành , sâu , cochenille ,puceron , perce-oreille , charençon , chuột chũi (taupe) .... là những con vật có hại , thường ăn lá , hoa , quả , rễ cây do đó phải thường xuyên diệt chúng bằng cách bắt hoặc bẩy hay dùng thuốc trừ sâu bọ .

Có thật nhiều loại nấm như botrytis , midiou , chancre ,virose ....tàn phá lá , hoa , quả , rễ cây . Ở mỗi loại bệnh do nấm gây ra , cần hỏi ý kiến của chuyên viên về cách chửa trị . Tuy nhiên ngừa bệnh bao giờ cũng tốt hơn là phải trị bệnh , do đó khi thấy có những triệu chứng bất thường xuất hiện ở lá , hoa , cành , quả của cây thì nên cắt bỏ ngay tức khắc để tránh lây lan sang những cây hay nhánh khác

Việc chăm sóc cây thật ra còn có thật nhiều điều cần nói , nhưng trong phạm vi nhỏ hẹp của bài viết này , tôi chỉ xin khái lược đôi điều cơ bản thôi

phúc bồn tử

Su Đà Lat

Poire-melon

Việc trồng trọt ( thường ở thôn quê), ngày nay , không còn là lảnh vực riêng của những người chuyên nghiệp chỉ thuần vì lợi ích kinh tế ; mà ngay ở các thành phố số người « trồng cây tài tử » ngày càng đông đảo và với sự tiến bộ của khoa học , kỹ thuật , với phương tiện truyền thông tối tân hiện đại ... việc trồng trọt đều đã trong tầm tay của bất cứ ai yêu thích .

Bỏ tiền ra mua thì gì cũng có , nhưng sẳn « cây nhà lá vườn « chắc chắn sẽ thích thú nhiều hơn .

Thế giới ngày nay , con người vì lòng tham , chạy theo lợi nhuận bất kể đạo lý , nên ngay cả rau , quả cũng có thể mang đến điều độc hại cho sức khoẻ ta , do đó tự trồng trọt lấy ( cho dù không có jardin , balcon ... cũng có thể trồng trong « chậu nhiều tầng « hoặc sac ... ) ngoài lợi ích về kinh tế và sức khoẻ , nó còn là « thú điền viên » để tiêu khiển đặc biệt cho người lớn tuổi .

Nên trồng trọt đi nha các Bạn .

Paris , hè 2013
TKD